Zaparcia – częsty problem, o który wstydzisz się zapytać dietetyka

O zaparciu mówimy wówczas, gdy defekacja jest utrudniona lub nieczęsta (raz na tydzień). Zaparcia możemy podzielić ze względu na ich przyczynę. W dzisiejszym wpisie na blogu poznasz ich najczęstsze podłoże i dowiesz się o skutecznym leczeniu. Pamiętaj, że o zaparcia warto, a nawet trzeba pytać lekarza bądź dietetyka.

Przyczyna zaparć może być bardzo różna. Wśród przyczyn tego nieprzyjemnego stanu możemy wymienić:

1) przyczyny idiopatyczne (to najczęstszy typ zaparcia, rozpoznawany u ponad 90% przypadków): do tej kategorii zalicza się zespół jelita drażliwego (postać z zaparciem) i zaparcie czynnościowe. W obu przypadłościach może występować zwolniony pasaż jelitowy (inercja okrężnicy) i/lub czynnościowe zaburzenia defekacji (niedostateczna siła propulsywna defekacji albo defekacja dyssynergiczna [paradoksalny skurcz lub brak rozkurczu mięśni dna miednicy podczas defekacji])

2) choroby jelita grubego, takie jak uchyłkowatość, rak i inne nowotwory, zwężenia w przebiegu różnych zapaleń (choroba Leśniowskiego i Crohna, zapalenie niedokrwienne, gruźlica), przepuklina, skręt

3) choroby odbytu i odbytnicy: zwężenie odbytu, rak, guzki krwawnicze, szczelina odbytu, wypadanie odbytnicy, uchyłek odbytnicy

4) działanie leków: przeciwbólowych (opioidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne), przeciwcholinergiczne, przeciwdepresyjne (np. amitryptylina), przeciwdrgawkowe (np. karbamazepina), przeciwparkinsonowskie (o działaniu dopaminergicznym), zawierające wapń lub glin, preparaty żelaza, przeciwnadciśnieniowe (β-blokery, blokery kanału wapniowego, diuretyki, klonidyna), antagoniści receptora 5-HT3, doustne środki antykoncepcyjne, spowodować lub nasilić zaparcie może też nadużywanie leków przeczyszczających

5) choroby miednicy mniejszej: guzy jajnika i macicy, endometrioza

6) choroby obwodowego układu nerwowego: choroba Hirschsprunga, choroba Chagasa, neuropatia autonomiczna (np. cukrzycowa), rzekoma niedrożność jelit

7) choroby ośrodkowego układu nerwowego: choroby naczyniowe mózgu, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, uszkodzenia pourazowe mózgu lub rdzenia kręgowego, guzy rdzenia kręgowego

8) choroby gruczołów wewnątrzwydzielniczych i metaboliczne: cukrzyca, niedoczynność tarczycy, niedoczynność przysadki, guz chromochłonny, porfiria, mocznica, nadczynność przytarczyc, hiperkalcemia, hipokaliemia

9) choroby psychiczne: depresja, jadłowstręt psychiczny

10) choroby tkanki łącznej: twardzina układowa, zapalenie skórno-mięśniowe

11) ciąża

12) dieta z niewystarczającą ilością błonnika

13) styl życia/praca wymagająca długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej, długotrwałe unieruchomienie spowodowane np. chorobą.

Jak walczyć z zaparciami?

Zaparcia w pierwszej kolejności leczymy niefarmakologicznie. Wśród metod wyróżnia się tutaj odpowiednią dietę, która zakłada:

• zwiększenie ilość błonnika pokarmowego do 20–30 g/d w kilku porcjach dziennie w postaci np. otrębów pszennych (3–4 łyżki stołowe = 15–20 g), musli (8 dag = 5 g) lub owoców (3 jabłka lub 5 bananów lub 2 pomarańcze = 5 g). Zadaniem błonnika jest wspomaganie zwolnionego pasażu jelitowego w przypadku zaparcia czynnościowego. W razie nietolerancji błonnika (wzdęcia, kruczenia i przelewanie w brzuchu, gazy, dyskomfort, kurczowy ból brzucha), należy zmniejszyć jego dzienną ilość lub zastosować inne środki hydrofilne, zwiększające objętość kału (np. preparat babki płesznik) lub osmotyczne leki przeczyszczające.
• zwiększenie ilości wypijanych płynów do >3 l/d.

Poza dietą, zalecana jest zmiana stylu życia poprzez zwiększenie aktywności fizycznej oraz regularne próby spokojnego wypróżnienia przez 15–20 min, bez nasilonego parcia, zawsze rano po śniadaniu. Pacjent nie powinien wstrzymywać wypróżnień.

U chorych hospitalizowanych i w opiece paliatywnej warto ( o ile to możliwe), zastąpić basen fotelem z sedesem.

Ponadto, w sytuacji, gdy jest to możliwe, wskazane jest odstawienie leków, które mogą powodować zaparcie.

Zalecany jest również tzw. trening defekacji (biologiczne sprzężenie zwrotne), który jest podstawową metodą leczenia czynnościowych zaburzeń defekacji.

W drugim etapie, jeśli leczenie niefarmakologiczne nie przyniesie rezultatu, wdrażane jest leczenie farmakologiczne. W pierwszym rzucie stosuje się leki osmotyczne lub pobudzające. Pomocne bywa skojarzenie 2 leków z różnych grup. Leczenie jest kontunuowanie przez 2–3 miesiące, a w razie nieskuteczności, konieczne są badania czynnościowe jelita grubego. W defekacji dyssynergicznej zaleca się poza lekami osmotycznymi (np. glicerol lub makrogole), także wykonanie okresowo wlewek doodbytniczych w celu oczyszczenia odbytnicy z zalegającego kału (leki zwiększające objętość stolca i pobudzające nasilają objawy).