Rak jelita grubego – choroba dietozależna

W Polsce rak jelita grubego jest drugim pod względem częstotliwości występowania nowotworem złośliwym u kobiet i mężczyzn. Należy do chorób dietozależnych. Tymczasem jak szacuje World Cancer Research Found, ok. 1/3 nowotworów można zapobiegać poprzez właściwą dietę, aktywność fizyczną i utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Jelito grube składa się z okrężnicy i odbytnicy, które razem tworzą przewód długości ok. 1,5 m. To ostatni fragment przewodu pokarmowego człowieka. Rak, który pojawia się w okrężnicy lub odbytnicy lub ich okolicach, nazywany jest rakiem jelita grubego.

Jak powstaje rak jelita grubego?

Nowotwór powstaje w złożonym procesie, często trwającym wiele lat. Powstaje, gdy nieprawidłowo przebiega proces tworzenia i starzenia się komórek organizmu. Nowe komórki powstają bez potrzeby, a stare nie obumierają. Powstający w ten sposób nadmiar komórek może stworzyć masę tkanek, zwaną nowotworem.

Nowotwór jelita grubego może mieć postać łagodną (nie rozprzestrzenia się do innych części ciała) lub złośliwą (rak z przerzutami w inne miejsca). Kiedy rak jelita grubego rozprzestrzenia się poza okrężnicę lub odbytnicę, komórki nowotworowe mogą pojawić się w okolicznych węzłach chłonnych. Jeśli docierają do węzłów, mogą też rozprzestrzenić się do innych węzłów chłonnych lub narządów. Przerzuty te najczęściej pojawiają się w wątrobie.

Czynniki ryzyka raka jelita grubego

• wiek > 50 lat
• polipy jelita grubego
• przypadki raka jelita grubego w rodzinie
• zmiany genetyczne
• indywidualna historia zachorowań
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub choroba Leśniowskiego-Crohna
• dieta
• palenie papierosów

Dieta a ryzyko zachorowania na raka jelita grubego

Rak jelita grubego zaliczany jest do nowotworów dietozależnych, tak jak np. nowotwory głowy i szyi, inne nowotwory przewodu pokarmowego, płuc, prostaty, nerek. Jak szacuje World Cancer Research Found, ok. 1/3 nowotworów można zapobiegać poprzez właściwą dietę, aktywność fizyczną i utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Dieta z jednej strony bogata w tłuszcze, zwłaszcza zwierzęce, i przetworzone mięso czerwone, a z drugiej uboga w wapń, kwas foliowy i błonnik, może zwiększać ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Ryzyko to rośnie też u osób spożywających małą ilość warzyw i owoców oraz nadużywających alkoholu i palących papierosy.

Dieta podczas procesu leczenia

Odpowiednie odżywianie jest szczególnie istotne w czasie choroby i leczenia nowotworu. Proces leczenia nowotworu wymaga dostarczenia organizmowi odpowiedniej ilości kalorii, białka, witamin i minerałów. Organizm wykorzystuje składniki odżywcze do walki z chorobą.

Zapotrzebowanie na energię i niektóre składniki może być w tym czasie większe nawet o 20% niż przed chorobą. To bardzo ważne, by tą energię i składniki dostarczyć, w przeciwnym razie organizm zacznie zużywać do walki z chorobą własne tkanki – zacznie od tłuszczu, a jeśli to nie wystarczy, przejdzie do tkanki mięśniowej, co może doporowadzić do niebezpiecznego niedożywnia, a nawet wyniszczenia.

Dostarczenie organizmowi właściwej ilości kalorii i składników może jednak okazać się trudne i należy mieć tego świadomość. Dzieje się tak, ponieważ w chorobie nowotworowej:

• organizm wytwarza dużą ilość cytokin, które hamują łaknienie, powodują fałszywe uczucie sytości (mamy do czynienia wręcz z jadłowstrętem) oraz powodują zwiększone zużycie energii,
• obserwuje się utratę apetytu, biegunki, wymioty, stany lękowe,
• samo leczenie w drodze chemio- czy radioterapii powoduje objawy nasilające awersję do spożywania pokarmów,
• następuje obniżenie ogólnego  samopoczucia.

Diecie powinna ponadto towarzyszyć uzgodniona z lekarzem i i dostosowana do możliwości chorego aktywność fizyczna. Może to być np. joga, basem. Wysiłek fizyczna działa wzmacniająco i podnosi poziom energii.

Ogólne zalecenia żywieniowe w chorobie nowotworowej

1. Jedz potrawy lekkostrawne – gotowane na parze lub w wodzie, nie smaż, nie grilluj.
2. Zrezygnuj z produktów wędzonych, konserwowanych, ostrych przypraw, cukru.
3. Pij 2 litry wody niegazowanej dziennie.
4. Zwiększ ilość białka w diecie. Zadbaj o równowagę białka pochodzenia roślinnego (produkty zbożowe, strączki) i zwierzęcego (białe chude mięso, ryby, jaja, produkty mleczne).
5. Ok. połowę energii w diecie powinny dostarczać węglowodany złożone (pełnoziarniste kasze, ryż, makarony, pieczywo).
6. Ogranicz węglowodany proste (cukier, słodycze, ciastka).
7. Z tłuszczy wybieraj mięso drobiowe bez skóry, cielęcinę, ryby. Pamiętaj o spożyciu tłuszczy roślinnych: oleje roślinne, orzechy, nasiona słonecznika, dyni).
8. Wykreśl z jadłospisu mięso wieprzowe i wołowe, smalec, żółte sery.
9. Jedz co najmniej 400 g warzyw dziennie i owoców (w tym dwa razy więcej warzyw niż owoców), najlepiej surowych.
10. Spożywaj 4-5 posiłków dziennie.